امروزه دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی مظهر تحول و نوآوری محسوب میشوند و تأثیرات جدی و قابل تأملی بر جامعه میگذارند؛ همچنان که خود بسیار تأثیر میپذیرند. در حقیقت دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی، منزوی از جامعه نیستند و بسیاری از مسائل آن، انعکاسی از دنیای در حال دگرگون کنونی است. این نهادها به عنوان شریان اصلی گسترش علم و فرهنگ در جامعه، همواره از ارزش و اهمیّت خاصی برخوردارند؛ چراکه هم انسانساز و هم فرهنگ آفرین هستند.
دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی در جامعه یک واسطه نهادی هستند که با مجموعه شرایط فرهنگی و اجتماعی در تعامل اند. مراکز علمی، از روند تحولات اجتماعی و فرهنگی تأثیر میپذیرند و متقابلا برآنها تأثیر میگذارند و کارکردهایی چون ارتقای آگاهیهای عمومی، نظم اجتماعی درونی، مبتنی بر تعادل در نظام قشربندی اجتماعی، اجتماعی کردن افراد همسو با اهداف و ارزشها، هماهنگ سازی خرده فرهنگها، تحکیم روابط قراردادی، تهیه فلسفه اجتماعی جامعه و نقد سیاستهای عمومی، همه سبب ایجاد نقش فعال آن در جامعه شده است.
از آن جا که پویایی و بالندگی هرجامعه در گرو روح نشاط در جسم و تن افراد آن جامعه است؛ لذا پرورش مردان و زنان فرهیخته به عنوان هدف اصلی مطرح گردیدهاست و توجه فراوان به علم و دانش افراد و حمایت از نخبگان جامعه، یک اصل ضروری تلقی میشود.
يکی از ارکان اصلی آموزش در دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی، معلم و استاد است. از این رو توجه به نقش و اهمیت جایگاه استاد برای تحقق اهداف آموزشی، امری لازم و مبرهن است. بدون تردید يکی از معيارهای مهم برای مقايسۀ برتری مؤسسات آموزشی، وجود اعضاء هیئت علمی کارآمد و فعال است که باید دارای شاخصهای ضروری از جمله نظم، وقت شناسی، برنامهریزی، روحیۀ همکاری و مشورت، مسئولیت پذیری و استعداد باشند.
از طرفی دانشجویان نیز قشری فرهیخته و روشن فکر هستند که تأثیرگذاری آنان بر تحقق اهداف آموزش امری انکار ناپذیر است؛ لذا با توجه به شرایط اجتماعی و اقتصادی حال حاضر کشور میتوان با بهرهگیری مناسب از امکانات و شناخت صحیح استعدادهای دانشجویان و بهرهگیری از پتانسیلهای موجود آنان و سرمایه گذاری بر روی این قشرزمینههای رشد و توسعه علوم را فراهم نموده؛ در غیر این صورت کشور دچار نقصان و ناکارآمدی میگردد.
دانشجویان همچنین به عنوان افراد روشنفکر و فهیم میتوانند در روند فعالیتهای سیاسی و اجتماعی جامعه نقش بسزایی داشته باشند. با توجه به رهنمودهای حضرت امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری: ( دانشگاهیان نيز مثل همیشه بايد در جهت پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی تلاش نمایند و با حفظ و پاسداری از هویت اسلامی خود با تلاش و با تحقیق و پژوهش، موجبات رشد و تعالی جامعه را فراهم آورند.) در حال حاضر، برنامه ریزی مناسب برای شناسايی استعدادهای دانشجویان یک ضرورت محسوب میشود که باید در رأس اهداف هر نظام آموزشی قرار گیرد تا افرادی آموزش دیده و کارآمد وارد عرصۀ جامعه شوند و در راستای اهداف اساسی ایران اسلامی گام بردارند.
بنابراين، تعامل دانشگاه و جامعه یک تعامل دو سویه، در جهت رفع نیازها و تعالی بخشی است. عوامل درونزا و برونزا در تغییر فضای دانشگاه ها و اسلامی شدن آنها نقش بسیار مهمی داشته و تحول در نگرش به تعریف استاد، دانشجو و مدیر از نظر نوع رفتارها و بینشها و چگونگی جهتگیری عملی و اجتماعی آنان در روند اسلامی شدن دانشگاه ها از اهمیت زیادی برخوردار است.
